KAPİTALİZMİN KIYISINDA BİR ŞEHRİN HİKÂYESİ

İnsanlık tarihi karşılaşmalar, etkileşimler ve belirimler şeklinde ilerler. Hücre, insan, şehir ve toplumların her biri karmaşık sistemler olmakla beraber hiyerarşik olarak birbirlerini de etkilerler. Her var-olan güç sahibidir ve her karşılaşmada etkilenir ya da etkiler veya farklı unsurları açısından hem etkiler hem de etkilenir. 

Son iki asırda Osmanlı, Türkiye ve Yalova’nın karşılaştığı gücün ve görmezlikten gelinemeyecek gerçekliğin adı kapitalizmdir. Türk milletinin rakibinin o veya bu devlet değil, sistem olarak kapitalizmin olması bu çalışmanın ön kabulüdür.

1694’de sermaye-ulus-devlet evliliği ile başlayan kapitalizmin beşinci aşaması bu evliliğin bozulmasıdır. Kapitalizmin dört asırdır her girdiği krizden çıkarak süreklilik elde etmesinin zemini, mekân ve zaman farklılığının sağladığı ayrıcalıkla elde ettiği artı-değerdir. Küreselleşme, gereğini yapmak kaydıyla kapitalizmin aşılma fırsatını da bir imkân olarak sunmakta ve ülkeler gibi şehirler de geleceğe ilişkin niyetlerini bu imkânı kullanarak gerçekleştirebilirler.

Bu çalışma Yalova örneği üzerinden tüm şehirler için bir anlamda yol haritası sunmaktadır.

Yalova’nın şehir tarihini kapitalizmle etkileşimindeki farklılığa göre dörde ayırdım. Yalova, son aşamada kapitalizmin saldırısı karşısında dünyanın çöplüğüne atılma riskini taşımaktadır. Tek çare ‘Şehir Hakkı’nın kullanılmasıdır. Bu hakkı kullanacak olan seçilmiş veya atanmışlar ve onlardan ziyade bizzat halkın kendisidir.

Şehir Hakkı’ hem bir haykırış, hem de bir taleptir. Haykırış, şehirde gündelik hayatın girdiği krizin yarattığı acıya verilen bir tepki; talep ise, bu krizle korkusuzca yüzleşip daha anlamlı ve keyifli bir şehir yaşamı seçeneği yaratma yetkisidir.